Historie
Hoe OldStars begon
Door: Maarten Stiggelbout en Johan Annema
We belichten hierbij de ontstaansgeschiedenis van OldStars walking football en OldStars Sport vanuit de landelijke organisaties gezien. Daarbij is aandacht voor een aantal belangrijke mijlpalen en momenten die hebben bijgedragen aan de groei en ontwikkeling van het project OldStars Sport in Nederland.
Vergrijzing / groei 65-plussers
Nederland telde in 2012 ruim 3 miljoen 65-plussers. Dit was toen nog 18,5% van de bevolking. Uit diverse onderzoeken bleek dat oudere mannen minder aandacht besteedden aan hun gezondheid. Zij kwamen minder vaak bij de huisarts en besteedden minder aandacht aan hun gezondheid dan vrouwelijke leeftijdsgenoten (Arendonk, 2015). In Amerika en Engeland is deze trend nader onderzocht. Daar bestonden al jaren succesvolle gezondheidsprogramma’s, specifiek voor oudere mannen.
Opkomst van MVO(Maatschappelijk verantwoord ondernemen) / Meer dan Voetbal / Een leven lang voetbal
In 2004 werd de stichting Meer dan Voetbal (MdV) opgericht, een stichting die de sociaal maatschappelijke projecten van de betaald voetbalorganisaties van de Eredivisie CV en de Eerste Divisie coördineerde en stimuleerde. In 2005 ontwikkelde de stichting – samen met de KNVB – het concept Een Leven lang voetbal, waarbij men voor alle leeftijdsgroepen en doelgroepen voetbal wilde promoten. In 2007 verscheen er een mooi verhaal in de Volkskrant over een ontmoeting van de oudste fans van Ajax en Feyenoord in het Olympisch Stadion. Het was het startsein voor Meer dan Voetbal om na te denken over de aandacht voor ouder worden, meedoen en bewegen.
Samenwerkingspartners / Het ontstaan van het projectplan
Vanuit het Nationaal Ouderenfonds (NOF) was er behoefte om een interventie te ontwikkelen gericht op oudere mannen waarbij sport en bewegen centraal stond en hun gezondheid indirect kon worden beïnvloed. Het NOF kwam met het idee een dergelijk project te ontwikkelen bij voetbal en vroeg in april 2012 Maarten Stiggelbout (adviseur van MdV) mee te werken. NOF en MdV trokken samen op, ontwikkelden een projectplan en vroegen succesvol subsidie aan bij de Vriendenloterij en VWS. Dit was het begin van het succes. Edu Jansing, directeur van MdV, heeft de KNVB en de Eredivisie CV erbij betrokken. Hiermee was een unieke coalitie gesmeed.
Het doel van OldStars is om 65-Plussers in beweging te krijgen en gezondheids- en leefstijlonderwerpen (mentaal en fysiek) bespreekbaar te maken tijdens de Derde Helft. Deelnemers merken dat ze actiever worden, dat hun gezondheid vooruit gaat, hun leefstijl verbetert en dat hun gemoedstoestand wordt versterkt. Tevens hebben ze iets om naar uit te kijken en van (na) te genieten. 65-plussers worden via de BVO’s uit de eigen regio uitgenodigd voor een 20-weken durende trainingsprogramma, eenmaal per week. Iedere BVO werft deelnemers in de eigen regio. Deelnemers volgen gedurende de 20-weken een trainingstraject dat hen voorbereidt op structurele deelname bij de BVO en/of amateurverenigingen in de regio. BVO’s nodigen 65-plussers uit de eigen regio uit voor een 20 weken durend wekelijks trainingstraject. Deze training bereidt hen voor op structurele deelname bij de BVO en/of amateurverenigingen. Trainingen worden afgesloten met koffie, thee of bier – de zogenoemde derde helft. Het spelletje Walking Football werd gezien als middel om samen te komen.
De opstartfase
Marketingorganisatie Sciandri heeft – op verzoek van MdV – de ontwikkeling en uitvoering opgepakt in de eerste fase. De concrete invulling van OldStars is – mede door hen – geadopteerd uit Engeland, waar net een vergelijkbaar initiatief was opgestart. De Engelse versie van Walking Football werd in 2011 voor het eerst gespeeld door de Chesterfield FC Community Trust (tegenwoordig de 40-strong Chesterfield Senior Spireites FC). Pas in 2014 werd het over het kanaal echt succesvol via een Barclays TV reclame over een man, Roy, die de wondere wereld van Walking Football in Engeland populair maakte. De Engelse regels zijn overigens wel enigszins afwijkend van de Nederlandse. In Nederland is er bijvoorbeeld een klein doel en geen keeper, in Engeland is er een groter doel en wel een keeper. Mede door de afname van de fitheid op latere leeftijd en de toenemende kans op blessures, is er in Nederland voor gekozen om de intensiteit van het spel te verlagen via wandelen en tevens is lichamelijk contact niet toe gestaan. Daarnaast sluit het aan op de bestaande voetbalinfrastructuur in Nederland en is OldStars walking football een passende toevoeging op het veteranenvoetbal. MdV werd betrokken bij de ontwikkelfase van het monitoringssysteem en het Erkenningstraject van het Kenniscentrum Sport en Bewegen (destijds nog NISB). Deze erkenning was voorwaarde dat later organisaties en gemeenten gelden konden aanvragen voor Sportimpuls -projecten via Zorg Onderzoek Nederland (ZonMw).
Het officiële startschot
De officiële start van OldStars walking football vond plaats op 3 oktober 2013 bij ADO Den Haag. In oktober 2013 werd de vorm bij drie BVO’s als pilot opgezet; PSV, RKC en ADO Den Haag. Bij ADO Den Haag werd de eerste symbolische Walking Football-aftrap gedaan door Lex Schoenmaker. ADO Den Haag begon met twaalf ouderen van Zestig-plus en is inmiddels uitgegroeid tot ruim veertig deelnemers, verdeeld over twee locaties. Na deze 3 clubs werd snel gestart bij FC Groningen (begin 2014) en twee amateurverenigingen: vv Gestel en DOVO. Daarna volgden andere betaald voetbalverenigingen als o.a. Cambuur, VVV, Heracles Almelo en FC Utrecht. De meeste betaald voetbal organisaties zijn ondertussen aangehaakt.
Eerste officiële Eredivisie toernooi in Olympisch Stadion
In het kader van Nationale Ouderendag en het 60-jarig jubileum van de Eredivisie namen 16 Eredivisieclubs met een OldStars team deel aan een uniek Eredivisie OldStars toernooi in 2016. 400 sportieve 65-plussers droegen de kleuren van hun Eredivisieclub in het Olympisch Stadion in Amsterdam. Dit was het eerste landelijke OldStars walking football toernooi van Nederland. In 2017 en 2018 volgde er nog twee edities, eentje in Den Haag bij ADO Den Haag en een editie in Almelo bij Heracles Almelo.
Uitrol door een regio-aanpak 2016-2019
In 2016 startte de tweede fase van het project. In de eerste maanden van 2016 werd getracht om het project aansluiting te laten vinden bij het ‘leven lang voetbal’ portfolio van de KNVB en daardoor structureel in te bedden. Helaas kwam dit voor de KNVB te vroeg. Het Ouderenfonds startte met een projectteam en werd verantwoordelijk en eigenaar van het programma en de interventie. De doelstelling van het project werd om meer amateur- voetbalverenigingen aan te laten sluiten bij het OldStars walking football project. Daarin werd er afstemming en samenwerking gevonden met de Eredivisie CV. Daarbij was er voor het Ouderenfonds de mogelijkheid om gebruik te maken van het netwerk van verenigingsadviseurs en enkele procesbegeleiders vanuit de KNVB.
Na de eerste fase van 2013- 2015 stagneerde de groei. Eind 2016 waren er in totaal 85 verenigingen die OldStars walking football aanboden. Via de inzet van diverse regionale partners en samenwerkingsverbanden is het doel om het project door te laten groeien naar 300 verenigingen in Nederland (10 procent van de amateurvoetbalverenigingen) eind 2018. Uitgangspunt van OldStars walking football was om via bewegen te werken aan het sociaal netwerk, zelfregie en meedoen. Die opvatting werd vertaald in de kernwaarden, die een prominente plaats in het project kregen, namelijk verantwoord bewegen, meedoen, zelfregie en ontmoeten. Het werd het gedachtegoed van OldStars genoemd en omarmd door de Landelijke Spelersraad die in 2017 werd opgericht.
Als basis voor de aangepaste spelvormen van OldStars is gekozen voor het Athletic Skills Model (ASM) van initiator Rene Wormhoudt. Vanuit het ASM worden gerichte spel- en beweegvormen gebruikt om fitter, gezonder en beter in beweging te worden. Daarbij staat vooral een combinatie met sociale activatie, cognitieve uitdaging en plezier voor ogen. Een belangrijk onderdeel van het Athletic Skills Model is dat mensen eerst plezier in bewegen krijgen voordat ze zich verder specialiseren, veelzijdig bewegen staat centraal in deze aanpak. Door de regio-aanpak van het Ouderenfonds groeide het OldStars walking football snel. Meer teams sloten zich aan nadat er regelmatig evenementen in de regio’s werden georganiseerd door het Ouderenfonds, maar ook door de verenigingen zelfstandig.
Het project ontwikkelde zich steeds verder: er kwam een cursusaanbod voor begeleiders, trainers en spelbegeleiders (scheidsrechters), er kwamen begeleidingstrajecten voor clubs om verdere groei te realiseren. En met o.a. een afvaardiging uit de doelgroep werd een Landelijke Spelersraad aangesteld. Een aantal betaald voetbalorganisaties als FC Utrecht, VVV, Cambuur, PEC Zwolle, Heracles, Roda JC, NAC Breda en ADO Den Haag ondersteunende de regio-aanpak om OldStars en/ of verenigingen enthousiast te maken voor OldStars walking football via clinics. Een aantal van deze verenigingen sloten daarvoor een overeenkomst met het Nationaal Ouderenfonds.
Eerste WK Walking Football
Om de naamsbekendheid OldStars walking football te vergroten en ook om meer maatschappelijke acceptatie te creëren voor OldStars walking football werd in 2018 een campagne gestart: “We gaan toch naar het WK”. Via een landelijke selectie dag werd een Nederlands OldStars walking football-team geformeerd. Uit het hele land werden OldStars opgeroepen om zich op te geven voor de campagne. De landelijke selectie dag vond op maandag 30 april plaats in het Olympisch Stadion in Amsterdam.
Meer dan 300 amateurverenigingen eind 2018
Eind 2018 waren er maar liefst 325 verenigingen die OldStars walking football aanboden. De naamsbekendheid steeg en OldStars walking football verloor haar stoffig imago. Uit het onderzoek dat eind 2018 werd uitgevoerd kwam naar voren dat het meedoen aan OldStars leidde tot meer sociale contacten en gaven OldStars zelf aan dat hun fitheid verbeterde door het beoefenen via OldStars walking football.
Aanpak voor migranten ouderen
Begin 2018 werd gestart met het project ‘OldStars meer voor migranten ouderen’. Om ook ouderen met een migrantenachtergrond aan het voetballen te krijgen werd het Oldstars walking football geïntroduceerd bij voetbalclubs met een hoog aantal leden met een migrantenachtergrond. In totaal werden 20 nieuwe groepen opgezet met deelnemers met een migrantenachtergrond. Op deze manier kreeg het OldStars project een multicultureel gezicht en karakter.
Multicultureel Festival
In 2018 werd het eerste Multiculturele Festival georganiseerd in Leeuwarden. Bij het Multiculturele OldStars walking football-festival, dat op 27 september in Leeuwarden werd gehouden, waren meer dan vijftien verschillende culturen actief in het OldStars walking football. Ruim driehonderd deelnemende 55-plussers, vijftien OldStars-spelbegeleiders, twee OldStars-bands en tientallen OldStars-vrijwilligers onderstreepten de laagdrempeligheid, de sociale interactie, het meedoen, het ontmoeten en het verantwoord bewegen als kenmerkende waarden voor het OldStars-concept. Kortom, een evenement dat mede werd vormgegeven door de groeiende OldStars-community. De aanwezige teams vertegenwoordigen bij het festival de Antilliaanse, Friese, Marokkaanse, Haagse, Javaanse, Amsterdamse, Brabantse, Turkse, Twentse, Groningse, Iraanse, Surinaamse, Haagse, Rotterdamse, Limburgse en Molukse trots.
De start van OldStars Sport
T/m maart 2019 was het Ouderenfonds verantwoordelijk voor OldStars walking football. Vanaf 1 april 2019 nam de KNVB de verantwoordelijkheid over het Walking Football over van het Ouderenfonds,. Begin 2019 startte de volgende fase van het OldStars project, fase 3. Het Ouderenfonds werkte het OldStars-concept verder uit naar andere sporttakken onder de noemer van OldStars Sport. Het Ouderenfonds werkte hierbij samen met diverse landelijke sportbonden. Sporttakken die aanhaakten zijn o.a OldStars tennis, OldStars tafeltennis, OldStars walking basketball, OldStars walking korfball, OldStars walking handball, OldStars walking hockey, OldStars walking rugby en OldStars volleyball. Het Ouderenfonds wordt hierbij verder ondersteund door het Ministerie van VWS, Menzis, Van Boxtel, Fonds Sluyterman van Loo, RCOAK en Zabawas. Regionaal zijn er nog tal van extra partners. Inmiddels is het project met aansluiting van de andere projecten doorgegroeid naar bijna 500 initiatieven. Daarbij zijn er meer ambassadeurs aangesteld. Naast Sjaak Swart zijn onder andere Tom Okker, Bettine Vriesekoop en Floris Jan Bovelander werden aangesteld om het OldStars Sport te promoten in Nederland.Anno 2020 zijn er ruim 350 aangesloten voetbalverenigingen met vele duizenden actieve spelers.
Start licenties en trainerscursus
In 2020 startte het Ouderenfonds met de eerste officiële OldStars Sport trainerscursus. In deze cursus is er onder meer aandacht voor de belangrijkste wetenschappelijke inzichten met betrekking tot bewegen voor ouderen. Met behulp van de ASM-OldStars trainerscursus ontwikkelen trainers een beter inzicht in de doelgroep ouderen. Daarbij krijgen de begeleiders meer kennis en vaardigheden om beweeg- en spelvormen aan de OldStars-training toe te voegen en hoe men de kernwaarden van OldStars praktisch vormgeeft in en om de trainingen. Met de eerste officiële trainerscursus werden ook de eerste landelijke licenties uitgegeven. Om het project verder te laten groeien worden licenties ingezet aan trainers die onder auspiciën van het Ouderenfonds zelfstandig mogen opzetten.
